Kumaryny to grupa związków naturalnie występujących w niektórych roślinach. Wykazują one wielokierunkowe działanie, stąd też są wykorzystywane w wielu przemysłach, między innymi w farmaceutycznym, kosmetycznym, czy alkoholowym.
Co to jest kumaryna?
Zidentyfikowano ponad 1800 pochodnych kumaryn, najwięcej w owocach cytrusowych. Kumaryna to związek chemiczny z grupy benzopironów, o postaci bezbarwnego, gorzkiego i krystalicznego proszku lub kryształków. Po raz pierwszy wyizolował ją monachijski chemik w 1820 roku. Charakteryzuje się ona zapachem przypominającym wanilię lub skoszoną trawę. Kumaryny występują w przyrodzie w formie wolnej lub sprzężonej w postaci glikozydów.
Są metabolitami roślinnymi, które mają za zadanie chronić roślinę przed infekcjami. Odgrywają też ważną rolę w biochemii i fizjologii roślin. Większość z tych związków nie jest uważana za szkodliwą dla zdrowia ludzkiego w stężeniach w jakich występują w roślinach jadalnych.
Źródła kumaryn
Kumaryny znajdziemy w cynamonie oraz kurkumie, a także w roślinach rutowatych i baldaszkowatych, m. in. w lubczyku, kasztanowcu zwyczajnym, mięcie pieprzowej, nostrzyku lekarskim, bylicy, macierzance a także w turówce wonnej nazywanej „żubrówką”, którą wykorzystuje się do przyprawiania wódki. Bogate w ten związek są również olejki eteryczne z lawendy, liści cassia, czy cynamonu, a także truskawki, maliny, borówki, pomidory, sałata, papryka, brokuły, czy zielona herbata.
Działanie kumaryn
Kumaryny wykazują szerokie działanie terapeutyczne, w tym przeciwutleniające, antyproliferacyjne, przeciwnowotworowe, przeciwzapalne, przeciwbakteryjne, przeciwwirusowe, przeciwgruźlicze, przeciwzakrzepowe, hipotensyjne, rozkurczowe i przeciwcukrzycowe. Ponadto stosowane są jako środki uspokajające, hipnotyczne, przeciwdrgawkowe, przeciwbólowe czy przeciwwrzodowe.
Potwierdzono skuteczność kumaryny w zapobieganiu astmie oskrzelowej, a także przewlekłej obturacyjnej chorobie płuc i osteoporozie. Działając kumaryną na prątek gruźlicy, wykazano jej działanie prątkobójcze. Istnieją również doniesienia wskazujące na to, że hamuje ona replikację wirusa HIV i potrafi wychwytywać wolne rodniki.
Działanie antynowotworowe
Kumaryna i jej pochodna – umbelliferon hamują proliferację komórek nowotworowych człowieka m.in. nowotworu nerek, czy raka złośliwego prostaty.
Udowodniono cytotoksyczne działanie piranokumaryn wobec komórek nowotworu płuc. Wykazano również, że chloropurynowe pochodne kumaryn mają silne działanie cytotoksyczne wobec komórek raka jelita grubego.
Depresja i choroba Alzheimera
W ostatnich latach zauważono, że wiele naturalnych i syntetycznych kumaryn może wykazywać działanie antydepresyjne. Kumaryny mogą znaleźć zastosowanie także jako potencjalne środki łagodzące objawy choroby Alzheimera (hamując metabolizm acetylocholinoesterazy, zwiększając jej poziom).
Zdolności fluorescencyjne
Pod wpływem promieniowania UV, w zakresie światła niebieskiego, fioletowego lub żółto-zielonego, kumaryna wykazuje zdolności fluorescencyjne, co wykorzystywane jest w układach biologicznych jako marker fluorescencyjny, przy oznaczaniu aktywności enzymów i komórek.
Przemysł spożywczy i kosmetologiczny
Zgodnie z europejskim ustawodawstwem, kumaryna może występować w środkach spożywczych tylko w postaci naturalnie występującej w przyrodzie lub jako środek aromatyzujący uzyskany z naturalnych surowców. Używa się jej jako środka barwiącego wódki, likiery, czy wina. Jest dodatkiem do żywności występującym w mięsach, przyprawach, sosach, czy suplementach diety.
Kumaryna poprzez swe działanie przeciwzapalne i zmiękczające stosowana jest do produkcji maseczek do twarzy, do skóry tłustej. Występuje także w środkach promieniochronnych, żelach i balsamach do ciała z ekstraktem z cynamonowca, a także w preparatach łagodzących zmiany skórne przy atopowym zapalenie skóry. Związek ten również jest często wykorzystywany przy produkcji preparatów kosmetycznych przeznaczonych do skóry naczyniowej. Ma on na celu wzmocnić naczynia limfatyczne i pobudzić przepływ krwi.