Łódzka Palmiarnia jest jedną z najbardziej nowoczesnych w Europie i należy do grupy najciekawszych budynków w Łodzi. Otaczający ją Park Źródliska (wpisany do rejestru zabytków) jest najstarszym parkiem miejskim w Łodzi, powstałym na początku XIX w. z części okolicznych lasów. Palmiarnia w Łodzi udostępniona została odwiedzającym w 1956 roku, a wiele spośród najstarszych roślin pochodzi z oranżerii łódzkich fabrykantów i carskich urzędników.
Krótka historia Palmiarni
Historia kolekcji egzotycznych Palmiarni Ogrodu Botanicznego w Łodzi jest znacznie starsza od historii samego obiektu. Najstarsze rośliny znajdujące się w kolekcji, trafiły do Łodzi najprawdopodobniej już w drugiej połowie XIX wieku. Były one ozdobą oranżerii carskich urzędników oraz łódzkich fabrykantów, którzy zgodnie z ówczesną modą zawzięcie prześcigali się w ich kolekcjonowaniu, które stało się rozrywką i snobizmem dla najbogatszych. Tym sposobem przypałacowe oranżerie zamieniły się w miejsca przepełnione roślinami z różnych zakątków świata.
W latach dziewięćdziesiątych ubiegłego stulecia katastrofalny stan techniczny budynku Palmiarni oraz nie mieszczące się już w nim palmy, wymusiły na władzach miasta podjęcie kolejnej decyzji dotyczącej dalszych losów kolekcji. Początkowo zastanawiano się nad budową nowej Palmiarni na terenie Ogrodu Botanicznego według zmodyfikowanego projektu z lat siedemdziesiątych. Jednak w trosce o palmy będące żywymi świadkami historii naszego miasta, których korzenie na stałe wrosły w podłoże, 14 czerwca 1995 roku Rada Miejska Łodzi podjęła decyzję o modernizacji Palmiarni. Pozostawiono ją w Parku Źródliska I, gdyż przesadzenie wiekowych palm na nowe miejsce nie dawało gwarancji na ich przeżycie.
Prace remontowe związane z kompleksową przebudową Palmiarni rozpoczęto w sierpniu 1999 roku. Była to bardzo skomplikowana technologicznie i kosztowna inwestycja, gdyż ze względu na palmy wrośnięte w podłoże stary budynek przed jego rozbiórką musiał być najpierw obudowany nową fasadą Palmiarni. Dodatkowym utrudnieniem był fakt, iż wszelkie prace budowlane prowadzono na terenie zabytkowego parku, między kilkusetletnimi dębami – pomnikami przyrody, które nie mogły zostać uszkodzone.
Kompleksową modernizację łódzkiej Palmiarni zakończono w 2003 roku i udostępniono ją zwiedzającym. W chwili obecnej powierzchnia ekspozycyjna Palmiarni wynosi 1100 m² i składa się z trzech pawilonów wystawowych, przeznaczonych dla roślin o odmiennych wymaganiach klimatycznych. Obecnie kolekcja roślin egzotycznych Ogrodu Botanicznego liczy około 9000 okazów, należących do blisko 2000 taksonów ze 120 rodzin botanicznych. Najliczniej prezentowanymi rodzinami są storczykowate (ponad 390 taksonów) i kaktusowate (ponad 230 taksonów).
Nowoczesne rozwiązania
Łódzka palmiarnia to zachwycające miejsce pełne niesamowitych, ogromnych rozmiarów egzotycznych roślin (niektóre okazy osiągnęły wysokość 18 m), które można podziwiać spacerując po wielu urokliwych, wijących się ścieżkach biegnących przez trzy znacznej wielkości pawilony (śródziemnomorska, tropikalna i półpustynna).
W zmodernizowanej Palmiarni zastosowano wiele nowatorskich rozwiązań technologicznych, zapewniających odpowiednie warunki klimatyczne dla roślin oraz podnoszących estetykę obiektu. Najciekawszym rozwiązaniem jest sposób ogrzewania palmiarni, w której próżno szukać grzejników lub nawiewów ciepłego powietrza. Ich rolę spełnia tzw. zintegrowana fasada grzewcza, czyli elewacja Palmiarni składająca się z tafli zespolonych szyb połączonych ze sobą aluminiowymi szprosami, w których znajduje się instalacja grzewcza.
Pawilon śródziemnomorski
Najwyższy pawilon łódzkiej Palmiarni o powierzchni 422 m², wysokości 22 metrów, mieści w sobie rośliny charakterystyczne dla zawsze zielonych, wilgotnych lasów równikowych. Jest to fascynująca ekspozycja, w której zgromadzono m.in. 150-letnie palmy Niektóre z egzemplarzy znajdują się tutaj od początku istnienia Palmiarni, a wcześniej znajdowały się w kolekcjach zamożnych mieszkańców miasta Łódź.
Pozostałe rośliny znajdujące się w tej części obiektu to m.in. cytrusy, laury i gardenie, które naturalnie rosną wzdłuż równika, między równoleżnikami o wartości 10 (20°) szerokości geograficznej północnej i południowej.
Pawilon tropikalny
Pawilon roślinności twardolistnej to największe i najbardziej zachwycające pomieszczenie w Palmiarni. Zajmuje powierzchnię 588 m², a jego wysokość w szczycie osiąga 16 m. Rosną tu niewielkie rośliny pochodzące ze strefy podzwrotnikowej, która charakteryzuje się deszczową zimą i gorącym, suchym latem. Średnia temperatura najcieplejszego miesiąca wynosi 20-25°C, zimą zaś średnie miesięczne temperatury powietrza nie przekraczają 10° i zdarzają się także mroźne dni.
W pawilonie zgromadzono zachwycającą kolekcję roślinności twardolistnej zwanej czasami śródziemnomorską, w której dominują rośliny krzewiaste lub małe drzewa o liściach niewielkich, zimozielonych, skórzastych i sztywnych.
Kolekcja kaktusów i sukulentów
Najmniejszy z pawilonów Palmiarni, o powierzchni 100 m², przeznaczony jest do uprawy roślin ze strefy zwrotnikowej. Średnie roczne temperatury powietrza wynoszą w tej strefie 20-26°C. Dobowe wahania temperatury powietrza są bardzo znaczne – w dzień może ona przekroczyć 50°C, a nocą spaść poniżej 0°C.
Pawilon roślinności pustyń i półpustyń potocznie nazywany jest „kaktusiarnią”, choć kaktusy stanowią tylko część eksponowanych tu roślin, zaliczanych do dużej grupy sukulentów.