Występujący na terenie całej Polski, barszcz Sosnowskiego to niebezpieczny, toksyczny chwast, który może powodować oparzenia II i III stopnia. Oparzenie wywołane barszczem Sosnowskiego przypomina oparzenia wrzątkiem, a rany mogą goić się nawet przez wiele lat. Oparzenia barszczem Sosnowskiego stają się coraz częstsze, przede wszystkim przez podobieństwo rośliny do powszechnie występującego w Polsce barszczu zwyczajnego.
Istnieją jednak podstawowe różnice w ich budowie, o których warto wiedzieć, by ustrzec się przed toksycznym działaniem barszczu Sosnowskiego.
Gdzie rośnie barszcz Sosnowskiego?
Niestety, trujący i ciężki do zwalczenia barszcz Sosnowskiego jest pospolitą rośliną o bardzo małych wymaganiach. Nie potrzebuje konkretnego składu mineralnego gleby czy wyjątkowych warunków atmosferycznych. Obecnie można go spotkać na terenie całej Polski, głównie na polach, łąkach, w okolicach lasów. Coraz częściej jest spotykany w miastach, w szczególności przydrożnych rowach albo na mniej zurbanizowanych osiedlach.
Dlatego też nie należy bagatelizować niebezpieczeństwa wynikającego z oparzeń tą rośliną, nawet jeśli mieszkamy w dużym mieście.
Jak wygląda barszcz Sosnowskiego?
Barszcz Sosnowskiego najgroźniejszy jest w czasie kwitnienia przypadającego na upały, ponieważ zaczynają się wtedy wydzielać olejki eteryczne. Pamiętajmy, że aby poparzyć się barszczem Sosnowskiego, wcale nie trzeba go dotykać, co więcej samo przebywanie w pobliżu rośliny jest już niebezpieczne. Warto zapamiętać kilka cech szczególnych, które odróżniają go od podobnego krewniaka, czyli zupełnie nieszkodliwego, barszczu zwyczajnego.
Pierwszą, z daleka widoczną cechą charakterystyczną dla barszczu Sosnowskiego, są jego potężne rozmiary. Barszcz Sosnowskiego osiąga wysokość do 2-3 metrów, przerasta znacznie wszystkie rośliny zielne, które występują wokół niego. W miejscach, gdzie roślina musi walczyć o dostęp do światła (na brzegu lasu albo w zaroślach utworzonych przez sam barszcz), baldachy osiągają wysokość nawet 3-4 m.
Łodyga barszczu Sosnowskiego jest praktycznie prosta. W tych miejscach, gdzie odchodzą boczne pędy z kwiatostanami, pęd główny nie odchyla się w przeciwną stronę, jak to ma miejsce na przykład u podagrycznika i innych mniejszych roślin baldaszkowatych (selerowatych), ale wznosi się pionowo do góry. Co istotne, łodyga barszczu Sosnowskiego jest masywna i gruba, można by ją nawet nazwać pniem, u podstawy dorasta do 10 cm i więcej. Ma podłużne bruzdy na powierzchni, zwłaszcza w górnej części, a wewnątrz jest pusta. Jest rzadko owłosiona, u góry zielona, a dolnej części pokryta purpurowymi plamkami. Roślina odrastająca po skoszeniu, całą energię wydatkuje na wytworzenie kwiatów i nasion, nie rozwija mocnych łodyg.
Kolejną cechą charakterystyczną dla barszczu Sosnowskiego są jego szerokie, przeważnie ostro zakończone liście. Powierzchnia liścia jest widocznie wytłaczana, chociaż młode liście bywają prawie płaskie. Na brzegu blaszki liściowej widoczne są zaokrąglone ząbki.
Kwiaty barszczu Sosnowskiego są pięciopłatkowe, niemal nieskazitelnie białe, bez zielonkawych odcieni (czasem tylko bywają różowawe). Zielone są natomiast nasiona barszczu, kiedy tylko się zawiązują. Pojedyncze, niewielkie kwiaty są zebrane w baldaszki, które tworzą ogromny baldach złożony z 30-75 baldaszków. Lekko wypukłe baldachy (największy na szczycie pędu głównego może mieć średnicę 30-80 cm) liczą w sumie 20 tysięcy kwiatów, a często 50 tysięcy i więcej.
Ze względu na obecność związków kumarynowych, barszcz Sosnowskiego posiada charakterystyczny, intensywny zapach, który jest wyczuwalny już z odległości 5 metrów. Szczególnie mocno pachną roztarte liście, tyle tylko, że dla doznań węchowych nie warto narażać się na kontakt z bardzo niebezpiecznym sokiem tej rośliny.
Jakie są objawy?
Barszcz Sosnowskiego jest niezwykle niebezpieczny, samo już wdychanie furanokumaryn, szczególnie w upalne dni, powoduje nudności i zawroty głowy.
Po kontakcie z barszczem Sosnowskiego można zaobserwować objawy podobne do oparzenia termicznego. Główny Inspektorat Sanitarny ostrzega, że dotknięcie rośliny powoduje pęcherze z surowiczym płynem, a nawet głębokie rany, które goją się latami. w skrajnych przypadkach kontakt z barszczem Sosnowskiego może doprowadzić nawet do śmierci.
Pierwsza pomoc
Najszybszą pomocą po fizycznym kontakcie z rośliną jest przemycie miejsca oparzenia letnią wodą z mydłem. Trzeba unikać wystawiania podrażnionego miejsca na światło słoneczne, które tylko spotęguje objawy i znacznie podrażni skórę. Podczas oczekiwania na wizytę u lekarza osobie, która miała kontakt z barszczem Sosnowskiego, można podać preparat zawierający wapń.
Jeśli pojawiły się pęcherze na skórze, zmienione miejsce można posmarować maścią kortykosteroidową.
Barszcz Sosnowskiego a zwyczajny
Barszcz zwyczajny jest znacznie drobniejszy od barszczu Sosnowskiego, a jego wysokość waha się zazwyczaj w przedziale 1-1,5 m. Średnica kwiatostanów barszczu zwyczajnego wynosi od kilku do kilkunastu cm, podczas gdy średnica kwiatostanów barszczu Sosnowskiego waha się w przedziale od 30 do 80 cm. W przypadku barszczu Sosnowskiego pędy z kwiatostanami rozgałęziają się od pędu głównego bardzo silnie na boki, zaś u barszczu zwyczajnego są one ułożone znacznie bliżej siebie, równolegle.
Rośliny także różnią się grubością i masywnością łodygi, która u barszczu zwyczajnego jest cienka, osiąga średnicę 2-3 cm, podczas gdy średnica łodygi (pokrytej dodatkowo fioletowymi plamkami) barszczu Sosnowskiego może wynosić nawet 10 cm.
Kolejną cechą pozwalającą nam odróżnić obydwie rośliny są liście, które u barszczu Sosnowskiego są znacznie większe, a ich długość może przekraczać 1 m, podczas gdy liście barszczu zwyczajnego mają długość nie większą niż 50 cm.
Dodatkowo liście barszczu Sosnowskiego są trójlistkowe (podział jednak jest bardzo słabo widoczny) w kolorze żywej zieleni, zaś liście barszczu zwyczajnego są 3-5 listkowe lub pierzaste w kolorze ciemnozielonym.